استفاده از ظرفیت سازمان‌ها و معاهدات بین‌المللی از راههای فشار ایران بر رژیم صهیونیستی

یکصد و بیست و ششمین جلسه هم اندیشی مؤسسه تحقیقات و پژوهش های سیاسی ندا با حضور دکتر اصغر حقیقی کارشناس مسائل تسلیحاتی و خلع سلاح برگزار شد و به بررسی " هنجارهای کنترل تسلیحاتی و خلع سلاح تسلیحات متعارف  و رژیم صهیونیستی" پرداخت.
در این نشست تخصصی که با شرکت برخی از صاحبنظران، علاقمندان و اساتید و دانشجویان برگزار گردید، دکتر حقیقی با نگاهی تحلیلی، بحث خود را در سه مقوله تبیین جایگاه رژیم صهیونیستی در معاهدات کشتار جمعی، تعامل آن با این کنوانسیون ها و معاهدات و نیز راهکارهای مقابله ای ایران با رژیم صهیونیستی در حوزه معاهدات تسلیحاتی ارائه کرد.
وی در ابتدا به تشریح مفاهیم خلع سلاح و کنترل تسلیحات ذیل دو دیدگاه رئالیستی و ایده آلیستی پرداخت و در ادامه، موضع حقوق بشردوستانه و حقوق بشر در قبال تسلیحات را بیان نمود. بنا بر اظهارات وی، در نگرش آرمانگرایانه، حذف سلاح به معنای ایجاد صلح است و مفهوم خلع سلاح مطرح می شود این در حالی است که در نگرش واقع گرایانه، بازدارندگی سلاح به معنای ایجاد موازنه قدرت بوده و مفهوم کنترل تسلیحات را در پی دارد. در همین حال، حقوق بشر دوستانه نیز به دنبال ایجاد تعادل میان ضروریات نظامی و ملاحظات بشردوستانه و به عبارتی درصدد ایجاد محدودیت برای سلاح های متعارف خاص و تعدیل آثار جنگ است. در حقوق بشر نیز کاهش هزینه های نظامی و افزایش توسعه اقتصادی-اجتماعی در نظر گرفته می شود.
دکتر حقیقی با تقسیم هنجارهای بین‌المللی به "معاهدات وکنوانسیون‌های سلاح‌های نامتعارف" و "هنجارهای سلاح‌های متعارف"ٰ، معیار این تقسیم بندی را قدرت تخریبی تسلیحات و اهداف آنها برشمرد و عنوان کرد که مطابق ضمیمه شماره 2 پروتکل سوم توافقات پاریس در سال 1954 راجع به پیوستن آلمان فدرال به پیمان آتلانتیک شمالی، ناظر بر تسلیحات، سلاح هایی که قابلیت انهدام و زیان های گسترده و یا ایجاد مسمومیت در سطح وسیع را دارند باید در زمره سلاح های نا متعارف قرار گیرند. بر اساس معیار دوم تنها به سلاح هایی می توان سلاح کشتار جمعی اطلاق کرد که ماهیتا جز به منظور انهدام وسیع به کار نمی روند و آثار آن چنان است که نمی توانند به اهداف معینی محدود شوند. وی در ادامه، مصادیق تسلیحات نامتعارف را سلاح های شیمیایی- میکروبی- اتمی دانست و تسلیحات متعارف را سلاح هایی غیر از سلاح های نامتعارف معرفی کرد.
این کارشناس مسائل تسلیحاتی و خلع سلاح، تسلیحات متعارف را نیز به دو بخش عام و خاص تقسیم کرد که در این میان، عامل تمایز دهنده آنها را  ایجاد درد و رنج بیش از حد (در زمان جنگ و در ادامه در زمان پس از نزاع)؛  و نیز عدم تبعیض بین افراد نظامی و غیر نظامی دانست. وی مصادیق تسلیحات متعارف عام را سلاح های کوچک و سبک، توپ، تانک،خودروهای زرهی مسلح، هواپیمای جنگی، بالگرد تهاجمی، سیستم‌های توپخانه کالیبر بزرگ، موشک و پرتابه‌های آن  دانست که البته درباره موشک ها با توجه به نوع کلاهک آن، می توان آنها را مصداق نوع دوم یعنی تسلیحات متعارف خاص نیز تلقی کرد که از دیگر مصادیق این نوع دوم، می توان به مین، ترکش های غیر قابل ردیابی، سلاح آتش زا، لیزری، مواد منفجره باقیمانده از جنگ و مهمات خوشه ای اشاره کرد.
دکتر حقیقی درباره معاهدات و کنوانسیون‌های سلاحهای  نامتعارف نیز، به معاهدات تسلیحات اتمی به صورت CTBT (1996)- NPT(1968)، معاهده منع سلاح‌های شیمیایی CWC(1993)  و معاهدات منع سلاح‌های میکروبی  (GENEVA PROTOCOL (1925 و BWC(1972) اشاره کرد و با ذکر ویژگی های نظارتی و جایگاه سیاسی یا حقوقی آنها، به مقایسه وضعیت ایران و رژیم صهیونیستی در آنها پرداخت. وی عنوان کرد که رژیم صهیونیستی در زمینه سلاح های غیر متعارف، تنها در پروتکل ژنو مصوب 1925 عضو شده که این نیز ناشی از محتوای خلاصه و عدم ایجاد الزاماتی خاص برای این رژیم است اما در زمینه تسلیحات متعارف نیز تنها CCW  را پذیرفته که آن نیز با توجه به پذیرش برخی از پروتکل های آنصورت گرفته که حاوی کمترین الزام های حقوقی برای آن هستند. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران، به عضویت همه معاهدات حقوقی الزام آور در زمینه تسلیحات نامتعارف درآمده و البته در کنوانسیون های مربوط به تسلیحات غیرمتعارف عضو نشده که این امر، جای تامل و بررسی دارد زیرا می توان از ظرفیت سازمان‌ها و معاهدات بین‌المللی خارج از سازمان ملل نیز برای تحت فشار قرار دادن رژیم صهیونیستی و اعمال اصلاحاتی در آنها به نفع خود استفاده کرد و در این میان می توان ایده ایجاد منطقه‌ ای عاری از سلاح های کشتار جمعی را عملی ساخت.
گفتنی است که در بخش اول این نشست، کارشناسان مؤسسه ندا به بررسی تحولات فلسطین اشغالی پرداختند به طوری که موضوع هایی همانند وضعیت جامعه فلسطینی اراضی 1948 در بودجه کلی رژیم صهیونیستی، غیر قانونی شدن جنبش اسلامی در اراضی اشغالی 1948، مواضع گروه های فلسطینی در قبال حوادث پاریس، ابعاد عملیات فردی و انتفاضه همراه با نقش یگان عرب نماها در تحولات کنونی، موضع تشکیلات خودگردان به حوادث پاریس و واکنش اسرائیلی ها به آن، مسلحانه شدن انتفاضه و معمای فعالیت داعش در اروپا، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

---

*اختصاصی موسسه ندا*