دیپلماسی را علم و هنر انجام مذاکره و مدیریت آن به منظور پیشبرد اهداف خارجی دولت در نظر می گیرند.
با گسترش بکارگیری فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی و به قول الوین تافلر موج سوم تمدنی درقالب تمدن اطلاعاتی بسیاری از فعالیت های بشر امروزی با درجات گوناگون به فضای مجازی منتقل شده است.
ورود فضای مجازی به عرصه های گوناگون فعالیت اجتماعی و ظهور مفاهیمی مانند بانک داری مجازی، دولت مجازی،سلامت مجازی، آموزش مجازی، رسانه ها و شبکه های اجتماعی از جمله این فعالیت ها است.
مجازی و شبکه ای شدن ارتباطات در سطح جهانی باعث دسترسی متقابل دولت ها به فعالیت های اجتماعی یکدیگر دردرون مرزهای ملی شده و فرصت ها وچالش های گوناگونی را برای دولت ها به وجود آورده است که می توان پاسخ دولت ها به این پدیده را در قالب همکاری، منازعه و رقابت بین دولت ها در عرصه فضای مجازی مشاهده نمود.
بنابراین یکی از هنرهای دستگاه دیپلماسی کشورها استفاده از فضای مجازی در جهت تحقق اهداف دیپلماتیک و همچنین انجام مذاکره و مدیریت روابط سیاسی در جهت تحقق اهداف فضای مجازی در دنیای وابستگی متقابل مجازی است.
در مجموع می توان دو رویکرد کلی را در دیپلماسی سایبری از هم متمایز نمود. رویکرد اول استفاده از فضای مجازی برای پیشبرد اهداف دیپلماسی است.
در این رویکرد فضای مجازی ابزاری برای تحقق دیپلماسی کشور است که عموما در ذیل دیپلماسی عمومی تعریف می گردد به عنوان مثال در این رویکرد استفاده رهبران کشورها از شبکه های اجتماعی برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی ملت های دیگر و یا ایجاد سفارت خانه های مجازی برای پیشبرد منافع ملی به معنی دیپلماسی سایبری تلقی می گردد.
رویکرد دوم در دیپلماسی سایبری استفاده از امکانات و ابزارهای دیپلماسی برای پیشبرد منافع سایبری کشورها است.
دراین رویکرد دیپلماسی ابزاری برای تحقق منافع کشورها در عرصه فضای مجازی است. در این نوع از دیپلماسی اهدافی مانند تامین نیازمندی دولت، شرکت ها و سایر ذی نفعان در عرصه زیر ساخت های فناوری اطلاعات از سایر کشورها، کمک به شرکت های داخلی برای بازاریابی خدمات فنی و مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات، حمایت از کاربران فضای مجازی در برابر تهاجم فرهنگی بیگانه، جلوگیری از حملات سایبری و همکاری های کشورها در مجامع بین المللی برای ایجاد هنجارها، قواعد و رژیم های بین المللی در عرصه فضای مجازی دیپلماسی سایبری تلقی می شود.
در جهان امروز این نوع از دیپلماسی نیز در حال گسترش است به عنوان مثال دیپلماسی سران سایبری و برگزاری اجلاس سران جامعه اطلاعاتی سال 2003 در ژنو و سال 2005 در تونس، دیپلماسی دوجانبه سایبری چین و آمریکا و توافق در عرصه فضای مجازی برای ایجاد خط تماس فوری برای حوادث سایبری و جلوگیری از سرقت های سایبری در سال 2015 ، دیپلماسی چند جانبه سایبری در قالب سازمان امنیت و همکاری اروپا و دستیابی به «تفاهم نامه اعتماد و امنیت سازی سایبری» بین کشورهای عضو این سازمان درسال 2013، تلاش آلمان برای نهادینه سازی مفهوم حقوق بشر دیجیتال که حاوی مسائلی مانند جلوگیری از سانسور، نظارت شبکه ای (مانند اقدامات آژانس امنیت ملی آمریکا) و تقویت قوانین کپی رایت، تلاش اتحادیه اروپا برای کاربردی کردن حقوق بین الملل در حوزه فضای مجازی، اختلاف نظر میان ایالات متحده آمریکا با بسیاری از کشورها مانند روسیه و چین در خصوص انحصار طلبی این کشور در حکمرانی و مدیریت یکجانبه اینترنت درقالب شرکت نام ها و نشانه های اینترنتی(آیکان)، همکاری های چین و اندونزی در فناوری هایی مانند پزشکی قانونی دیجیتال، امنیت اطلاعات، امنیت شبکه، تحلیل داده های عظیم، اقتصاد دیجیتال و تحقیقات مشترک در خصوص امنیت مجازی (نظام رمز نگاری، قوانین سایبری، تروریسم سایبری و مبارزه با جاسوسی سایبری)؛ از جمله نمادها و نشانه های شکل گیری این نوع از دیپلماسی فضای مجازی است.
آمارها نشان می دهد حدود نیمی از جمعیت جهان به فضای مجازی متصل هستند. با گسترش بکارگیری فضای مجازی در بین انسانها و تسری استفاده از اینترنت برای متصل شدن اشیا به یکدیگر در قالب اینترنت اشیاء (موسسه گارتنر تخمین زده که تاسال 2020 بیش از 25 میلیارد شی بااستفاده از فضای مجازی به هم متصل می گردند) پیش بینی می شود دیپلماسی سایبری با هر دو مفهوم یعنی به هم عنوان ابزار وهم به عنوان هدف در آینده توسعه بیشتری یابد.
با گسترش بکارگیری فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی و به قول الوین تافلر موج سوم تمدنی درقالب تمدن اطلاعاتی بسیاری از فعالیت های بشر امروزی با درجات گوناگون به فضای مجازی منتقل شده است.
ورود فضای مجازی به عرصه های گوناگون فعالیت اجتماعی و ظهور مفاهیمی مانند بانک داری مجازی، دولت مجازی،سلامت مجازی، آموزش مجازی، رسانه ها و شبکه های اجتماعی از جمله این فعالیت ها است.
مجازی و شبکه ای شدن ارتباطات در سطح جهانی باعث دسترسی متقابل دولت ها به فعالیت های اجتماعی یکدیگر دردرون مرزهای ملی شده و فرصت ها وچالش های گوناگونی را برای دولت ها به وجود آورده است که می توان پاسخ دولت ها به این پدیده را در قالب همکاری، منازعه و رقابت بین دولت ها در عرصه فضای مجازی مشاهده نمود.
بنابراین یکی از هنرهای دستگاه دیپلماسی کشورها استفاده از فضای مجازی در جهت تحقق اهداف دیپلماتیک و همچنین انجام مذاکره و مدیریت روابط سیاسی در جهت تحقق اهداف فضای مجازی در دنیای وابستگی متقابل مجازی است.
در مجموع می توان دو رویکرد کلی را در دیپلماسی سایبری از هم متمایز نمود. رویکرد اول استفاده از فضای مجازی برای پیشبرد اهداف دیپلماسی است.
در این رویکرد فضای مجازی ابزاری برای تحقق دیپلماسی کشور است که عموما در ذیل دیپلماسی عمومی تعریف می گردد به عنوان مثال در این رویکرد استفاده رهبران کشورها از شبکه های اجتماعی برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی ملت های دیگر و یا ایجاد سفارت خانه های مجازی برای پیشبرد منافع ملی به معنی دیپلماسی سایبری تلقی می گردد.
رویکرد دوم در دیپلماسی سایبری استفاده از امکانات و ابزارهای دیپلماسی برای پیشبرد منافع سایبری کشورها است.
دراین رویکرد دیپلماسی ابزاری برای تحقق منافع کشورها در عرصه فضای مجازی است. در این نوع از دیپلماسی اهدافی مانند تامین نیازمندی دولت، شرکت ها و سایر ذی نفعان در عرصه زیر ساخت های فناوری اطلاعات از سایر کشورها، کمک به شرکت های داخلی برای بازاریابی خدمات فنی و مهندسی فناوری اطلاعات و ارتباطات، حمایت از کاربران فضای مجازی در برابر تهاجم فرهنگی بیگانه، جلوگیری از حملات سایبری و همکاری های کشورها در مجامع بین المللی برای ایجاد هنجارها، قواعد و رژیم های بین المللی در عرصه فضای مجازی دیپلماسی سایبری تلقی می شود.
در جهان امروز این نوع از دیپلماسی نیز در حال گسترش است به عنوان مثال دیپلماسی سران سایبری و برگزاری اجلاس سران جامعه اطلاعاتی سال 2003 در ژنو و سال 2005 در تونس، دیپلماسی دوجانبه سایبری چین و آمریکا و توافق در عرصه فضای مجازی برای ایجاد خط تماس فوری برای حوادث سایبری و جلوگیری از سرقت های سایبری در سال 2015 ، دیپلماسی چند جانبه سایبری در قالب سازمان امنیت و همکاری اروپا و دستیابی به «تفاهم نامه اعتماد و امنیت سازی سایبری» بین کشورهای عضو این سازمان درسال 2013، تلاش آلمان برای نهادینه سازی مفهوم حقوق بشر دیجیتال که حاوی مسائلی مانند جلوگیری از سانسور، نظارت شبکه ای (مانند اقدامات آژانس امنیت ملی آمریکا) و تقویت قوانین کپی رایت، تلاش اتحادیه اروپا برای کاربردی کردن حقوق بین الملل در حوزه فضای مجازی، اختلاف نظر میان ایالات متحده آمریکا با بسیاری از کشورها مانند روسیه و چین در خصوص انحصار طلبی این کشور در حکمرانی و مدیریت یکجانبه اینترنت درقالب شرکت نام ها و نشانه های اینترنتی(آیکان)، همکاری های چین و اندونزی در فناوری هایی مانند پزشکی قانونی دیجیتال، امنیت اطلاعات، امنیت شبکه، تحلیل داده های عظیم، اقتصاد دیجیتال و تحقیقات مشترک در خصوص امنیت مجازی (نظام رمز نگاری، قوانین سایبری، تروریسم سایبری و مبارزه با جاسوسی سایبری)؛ از جمله نمادها و نشانه های شکل گیری این نوع از دیپلماسی فضای مجازی است.
آمارها نشان می دهد حدود نیمی از جمعیت جهان به فضای مجازی متصل هستند. با گسترش بکارگیری فضای مجازی در بین انسانها و تسری استفاده از اینترنت برای متصل شدن اشیا به یکدیگر در قالب اینترنت اشیاء (موسسه گارتنر تخمین زده که تاسال 2020 بیش از 25 میلیارد شی بااستفاده از فضای مجازی به هم متصل می گردند) پیش بینی می شود دیپلماسی سایبری با هر دو مفهوم یعنی به هم عنوان ابزار وهم به عنوان هدف در آینده توسعه بیشتری یابد.
