«برگزیت» و تمرکز انگلیس بر خلیج فارس

برگزاری همه پرسی بخشی از تعهد دولت کامرون بوده است و حالا الوعده وفا. وعده برگزاری همه پرسی برای خروج از اتحادیه اروپا موسوم به برگزیت(برگزیت مخفف عبارت «خروج بریتانیا‎« (British Exit) ‎از اتحادیه اروپا است. این لغت تقلیدی است از “گرکزیت‎ (Grexit) ‎”که در ‏چند سال برای اشاره به احتمال خروج یونان از منطقه پولی یورو مورد استفاده قرار می گرفت‎.‎) توسط حزب محافظه کار در حالی مطرح شده بود که حتی سران این حزب هم فکر نمی کردند جنبشی به این بزرگی برای خروج از اتحادیه اروپا شکل بگیرد. گروه ها و احزاب موافق خروج اعلام کرده اند که با هدف ایجاد یک جنبش عمومی، اختلافات خود را به کنار می گذارند. نکته مهم اینجاست که این اجتماع، ترکیبی از گرایشات چپ؛ راست و میانه را در بر می گیرد. ترکیبی از نمایندگان حزب محافظه کار در مجلس عوام از جمله چهره های سرشناسی چون بوریس جانسون ‏شهردارسابق لندن و احزاب دست راستی ‏چون یوکیپ در کنار تعداد اندکی از نمایندگان حزب کارگر در مجلس عوام؛ حزب کمونیست بریتانیای کبیر؛ ‏حزب چپ تندرو “احترام” به رهبری جورج گالووی موافق خروج از اتحادیه ‏اروپا هستند‎.
آخرین التماس های کامرون
اما حالا دیوید کامرون، نخست وزیر انگلیس آخرین تلاش هایش را برای نگه داشتن انگلیس در اتحادیه اروپا به کار گرفته است. کامرون دیروز در سخنانی که در مجاورت اقامتگاه رسمی‌اش در لندن ایراد کرد، بار دیگر بر خطراتی که خروج کشورش از اتحادیه اروپا برای انگلیسی‌ها خواهد داشت، تاکید کرد. وی خطاب به انگلیسی‌ها گفت: همانطور که شما تصمیم خود را درباره باقی ماندن یا نماندن ما در اتحادیه اروپا می گیرید به امیدها و رویاهای فرزندان و نوه‌هایتان فکر کنید. به یاد داشته باشید که آنها دیگر نخواهند توانست تصمیمی را که ما می گیریم به حالت اول بازگردانند. وی به انگلیسی‌ها گفت: مردم انگلیس، اتحادیه اروپا را ترک نکنید. ما می توانیم وارد عمل شده، رهبری را به دست گرفته، تفاوتی را به وجود آورده و امور را به سرانجام برسانیم. اگر ما اتحادیه اروپا را ترک کنیم همسایگان ما وارد نشست شده و تصمیم هایی را گرفته که تاثیر عمیقی بر ما، کشور ما و اشتغال ما خواهد گذاشت. آنها تصمیم هایی را درباره ما بدون حضور ما خواهند گرفت.

همه پرسی خروج و سیاست خارجی انگلیس
مناسبات انگلیس با مجموعه کشورهای اروپایی از دهه ۵۰ میلادی فراز و نشیب های مختلفی را طی کرد تا اینکه در سال ۱۹۷۳ میلادی به عضویت کامل اتحادیه اروپا درآمد. دولت انگلیس در چهار محور حاکمیتی یعنی سیاست خارجی، حقوق بشر، قوانین اجتماعی و امور مالیاتی با مقررات اتحادیه اروپایی اختلاف نظر دارد و  همواره تلاش کرده رویه ها و قوانین داخلی خود را  مد نظر قرار دهد. نتیجه مثبت آرای همه پرسی به نفع خروج؛ نوع کنش های آتی دولت انگلیس در حوزه های سیاست خارجی، واحد پولی، قانون مهاجرت و اشتغال مهاجران و همچنین مناسبات اقتصادی این کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد. سیاست خارجی از جمله نقاطی است که دولت انگلیس تلاش کرده فارغ از نگاه کلی اتحادیه اروپا؛ دیدگاه های خاص خود را در حوزه هایی مانند خاورمیانه اعمال کند. این منطقه برای دولت انگلیس- فارغ از اینکه کدام حزب حاکم است – منطقه ای راهبردی محسوب شده و در سیاست خارجی این کشور جایگاه ویژه ای دارد. به طور کلی احزاب انگلستان در چارچوب کلی اصول سیاست خارجی انگلیس در این منطقه، سیاست خود را تدوین می‌کنند. اگر چه در مورد نحوه تعامل با اتحادیه اروپا، روسیه، ناتو و در برخی موارد ایالات متحده دارای اختلاف‌نظرهایی هستند، اما خاورمیانه جزو معدود مواردی است که این احزاب در قبال آن دارای مواضع نسبتا مشترکی هستند و اختلاف نظرها نه در حوزه  راهبردی بلکه در نحوه اجرای آن است.

خروج و نتایج
سیاست انگلیس در قبال منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تا حد زیادی مستقل از اتحادیه اروپا بوده و هست، بنابراین برفرض رای مثبت مردم انگلیس به خروج از اتحادیه؛ تغییری ماهوی در جهت گیری های کلی این کشور نسبت به خاورمیانه  رخ نمی دهد. مناسبات گسترده انگلیس با دولت ها و نخبگان خاورمیانه در حوزه های نظامی؛ اقتصادی و فرهنگی و  همچنین تاریخ استعمارگری طی سال های دور؛ به سیاست خارجی این کشور در این منطقه هویت ویژه ای داده که در هیچ شرایطی دچار تغییرات کلی نخواهد شد. مخالفان خروج انگلیس از اتحادیه اروپا استدلال می کنند که خروج از اتحادیه به منزوی شدن کشورشان در اروپا و جامعه جهانی منجر می شود. آنها نگران کاهش تاثیر گذاری انگلیس در حوزه ها و مناطق مهم و راهبردی  بین المللی مانند خاورمیانه هستند و معتقدند که  این تاثیر گذاری در این منطقه باید حفظ شود. آنها  تاکید می کنند که لندن به دلیل مسائل امنیت داخلی و نگرانی های اقتصادی همچنان به متحدانی در اروپا و صد البته در خاورمیانه نیازمند است. اما مناسبات  گسترده و نزدیک انگلیس با کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در حوزه های تجاری؛ نظامی؛ امنیتی و همکاری های  ضد تروریستی؛نشان می دهد که خروج احتمالی این کشور از اتحادیه اروپا، تاثیری در قدرت و نفوذ لندن ندارد. از سوی دیگر در صورتی که مردم انگلیس تصمیم بگیرند کشورشان از اتحادیه خارج شود؛دولت این کشور به دلیل روابط تاریخی؛ با دولت ها و نخبگان منطقه خاورمیانه روابط نزدیکتری برقرار خواهد کرد و می تواند نقش بین المللی بیشتری را بر عهده بگیرد و همزمان تمرکزش را بر حوزه های تجاری و اقتصادی منطقه – بدون  سقف اتحادیه اروپا – بیشتر کند. هم اکنون اتحادیه اروپا مناسبات و توافق های تجاری زیادی با کشورهای خاورمیانه دارد و این مناسبات؛ وزن حضور  و نقش این اتحادیه در حل و فصل مسائل منطقه (سیاسی و اقتصادی ) را بیشتر کرده  اما برخی  کشورها همچنان از بازارهای اروپایی محرومند؛ ضمن آنکه مقررات و قوانین دست وپا گیر  تجاری اتحادیه اروپا برای کشورهای خاورمیانه؛ آنها را کلافه کرده است.

هم اکنون برخی کشورهای منطقه؛ کاهش تعرفه های اعمالی اتحادیه و دسترسی به بازارهای اروپا را خواستار هستند و در صورتی که انگلیس از اتحادیه  خارج شود؛ این دسته از کشورها می توانند از مناسبات دو جانبه  تجاری و اقتصادی با لندن بهره مند شوند. اما به جز مسائل تجاری و اقتصادی؛ مسائل امنیتی خاورمیانه هم از اولویت های مهم دولت انگلیس است. کشورهای اروپایی در سایه حضور مستقیم نظامی و قدرت آمریکا در خاورمیانه، فضای مانور چندانی در این منطقه ظرف دهه‌های اخیر نداشتند. در شرایطی که تمرکز سیاست خارجی آمریکا به منطقه آسیا دوخته شده، این خلأ فرصت مناسبی را برای انگلیس فراهم کرده تا نقش و جایگاه خود را در خلیج‌فارس و خاورمیانه ارتقا دهد. موضوعاتی مانند وجود دولت های شکست خورده ،افراط گرایی و بحران پناهندگان؛ به پیچیدگی مسائل خاورمیانه  افزوده و دولت انگلیس با شناخت بیشتر محیط سیاسی؛ فرهنگی و امنیتی منطقه؛ تلاش کرده رابطه ای نزدیک با کشورهای عربی منطقه  برقرار کند و در این مسیر؛ تهدیدات امنیتی علیه منافع خود را کاهش دهد. دولت انگلیس تلاش می کند منافع  ملی اش را با قرابت بیشتر با کشورهای عربی منطقه به ویژه حوزه خلیج فارس تامین کند.

***